Vrijheid betekent je grenzen kennen!
Elke werkelijkheid kent twee gezichten! Vaak zien mensen er maar één…..zoals: Vrij zijn betekent geen grenzen accepteren.
De bouw van de nieuwe school was bijna klaar. Alleen het hek om het schoolplein moest nog worden geplaatst. De kinderen kwamen het nieuwe schoolplein op en verzamelden zich allemaal voor de ingang. Het schoolplein zelf bleef leeg, totdat de aannemer twee weken later de laatste hand had gelegd aan het plaatsen van het hek rondom het schoolplein. Vanaf dat moment waaierden alle kinderen uit over het hele plein. Tot in alle vier hoeken werd het plein benut om te praten en spelletjes te doen. De kinderen voelden zich vanaf dat moment vrij om te spelen omdat hun vrijheid begrensd werd door het veilige hek. Vrijheid heeft pas die betekenis als we onze grenzen kennen.
Ons hele leven worden we geconfronteerd met het dilemma vrijheid en gebondenheid. Denk maar eens aan het innerlijke conflict voor velen, dat zich uit in spanning tussen verlatingsangst en bindingsangst. Het begint al bij de opvoeding. In hoeverre geven we het kind de ruimte om te doen wat het wil en in hoeverre geven we als ouders hen onze grenzen aan. Ditzelfde ritueel herhaalt zich tijdens onze opleiding, maar ook daarna wanneer we een baan hebben. In mijn boek Het Polariteitenspel verbindt, ‘die andere kant van jezelf brengt je in evenwicht’, verdedig ik de stelling, dat Humanresourcemanagement tot nu toe gebaseerd is geweest op een leugen. Het is bedrijven nog nooit gegaan om het exploreren van menselijke mogelijkheden. Elke human resource-maatregel of elk instrument is gericht geweest op het bedrijfsresultaat, waarbij de mens als middel of als kostenpost wordt gezien. We spreken dan ook nog steeds over personeelskosten in plaats van medewerkers te zien als de belangrijkste investering! Daar is in de meeste bedrijven en instellingen sinds de Industriële Revolutie nog weinig tot niets aan veranderd. Dit is ook verklaarbaar op grond van het gemeenschappelijke denkpatroon, dat we noemen het Newtoniaanse of-of denken. Dan kan het ook niet anders dan dat we een keuze moeten maken voor de mens òf voor het bedrijfsresultaat. Wanneer we willen nadenken over de gevolgen van het inzetten van de polariteit ‘ongedwongen – grenzen stellen’, beginnen we dan ook met ons denken te transformeren naar en-en denken. Dit betekent voortaan dat we de vrije ongedwongen eigenschap verbinden met het stellen van grenzen. Wat we zagen in het voorbeeld van het schoolplein, bewijst dat deze twee eigenschappen niet alleen bij elkaar horen, maar ook niet zonder elkaar kunnen. Polariteiten zijn de ogen waarbij we naar de werkelijkheid kijken. Vrijheid en gebondenheid zijn weliswaar tegenstellingen, maar op grond van ons polaire denken geen dilemma tussen twee conflicterende ‘partijen’. Een conflict ontstaat altijd wanneer we moeten kiezen voor één van de twee. Balans en positieve energie ontstaan wanneer we de verschillende eigenschappen in onszelf laten samenwerken. Eenvoudigweg omdat zij niet zonder elkaar kunnen. Wanneer we met polaire ogen naar de werkelijkheid kijken zien we altijd meer dan we nu denken. De enige vraag die we ons stellen is welke resultaten gaan we zien en ervaren, wanneer we beide eigenschappen in onze communicatie en in ons gedrag ‘ver-enigen’. Op een waardevolle manier. Dat betekent dat wij waarden-gestuurd de beide eigenschappen van de polariteit inzetten. Voor de opvoeding houdt dit in dat je voor ieder kind beoordeelt welke grens het nodig heeft om zich vrij te voelen en ongedwongen te zijn in zijn of haar gedrag. Als je dit gesprek met jezelf en met je kind niet aangaat, loop je het risico óf te streng te zijn óf te nonchalant, te goed van vertrouwen.
In het onderwijs betekent dit ook maatwerk (geen grote klassen meer!), omdat niet ieder kind dezelfde vrijheid aankan. In het bedrijfsleven betekent dit, dat de medewerkers optimale ontplooiingskansen worden geboden terwijl tegelijk het perspectief op de doelstelling behouden blijft.
Het bewust en consequent inzetten van de polariteit ‘ongedwongen – grenzen stellend’ zal een positieve beweging in gang zetten, die op individuele en collectieve schaal alleen maar vruchten zal afwerpen.